مالیدن چشم‌ها کاری است که تقریبا همه ما به صورت ناخودآگاه، یک یا چند بار در روز انجام می‌دهیم و می‌دانیم که نباید این کار را بکنیم اما این کار را انجام می‌دهیم چون چشم‌مان خسته شده، خارش دارد یا تحریک‌شده است. اما موضوع اینجاست که مالیدن چشم‌ها همیشه می‌تواند عاقبت بدی داشته باشد.
برای اطلاع از جشنواره‌ها و تخفیف‌های عینک های پرفروش صاپتیک استور، شماره خود را وارد کنید. زودتر از همه مطلع شو!
چرا چشمانمان را می‌مالیم؟
بیشتر افراد احتمالا روزانه چند بار چشم‌هایشان را بدون آگاهی می‌مالند. دلایل رایج مالیدن چشم‌ها عبارتند از:
⦁ آلرژی‌ها (مثل تب یونجه یا واکنش به گردوغبار و پرزها)
⦁ ورم ملتحمه (چشم صورتی) یا سایر عفونت‌های چشمی
⦁ خشکی چشم
⦁ خستگی چشم ناشی از کار طولانی با صفحه‌نمایش (digital eye strain)
⦁ تحریک ناشی از لنزهای تماسی
مالیدن چشم خوب است یا بد؟
متأسفانه مالیدن چشم‌ها به دو دلیل اصلی بد است:
اول اینکه، گرچه ممکن است در لحظه احساس خوبی بدهد، اما در نهایت شرایط را بدتر می‌کند. این کار باعث تحریک سلول‌های ماست (Mast cells) در چشم می‌شود. این سلول‌ها هیستامین آزاد می‌کنند که باعث التهاب بیشتر و افزایش خارش می‌شود. توجه کرده‌اید که بعد از مالیدن چشم، خارش‌تان بدتر شده است؟
دوم اینکه، مالیدن چشم‌ها ارتباط قوی‌ای با ایجاد و پیشرفت بیماری‌ای به نام کراتوکونوس یا قوز قرنیه دارد. علائم قوز قرنیه شامل تاری دید، اعوجاج تصویر، افزایش حساسیت به نور و دیدن هاله و درخشندگی اطراف چراغ‌ها به‌ویژه در شب است. این علائم معمولا به مرور زمان شدت می‌گیرند. در افرادی که در معرض خطر کراتوکونوس هستند، مالیدن قرنیه می‌تواند باعث فعال شدن آنزیمی شود که پروتئین و کلاژن قرنیه را تجزیه می‌کند. این موضوع باعث افزایش آستیگماتیسم نامنظم در چشم می‌شود و وضعیت بینایی را بدتر می‌کند.
برای خرید عینک مطالعه کلیک کنید.
چرا مالیدن چشم‌ها حس خوبی دارد؟
با وجود اینکه مالیدن چشم‌ها حس خوبی دارد اما برای سلامت‌تان مضر است چرا که چشم‌های ما طوری طراحی شده‌اند که به این حس واکنش نشان دهند. وقتی به چشم‌ها فشار وارد می‌کنید، این کار غدد اشکی را تحریک می‌کند. اشک اضافه‌ای که در اثر این تحریک تولید می‌شود، می‌تواند خشکی و تحریک چشم را تسکین دهد. حتی ممکن است کمک کند تا آلرژن‌ها (مواد حساسیت‌زا) از چشم شسته شوند. انسان‌ها یک واکنش جالب به نام رفلکس اُکولوکاردیاک (Oculocardiac Reflex) دارند. وقتی به چشم‌ها فشار وارد می‌کنید، عصب سه‌قلو (trigeminal) و عصب واگ (vagus) سیگنالی از ستون فقرات به قلب می‌فرستند که می‌گوید «همه‌چیز امن است». بنابراین ضربان قلب و فشار خون کاهش می‌یابد و در نهایت، باعث می‌شود احساس آرامش کنید.
با زیاد مالیدن چشم‌ها چه اتفاقی می‌افتد؟
اگر خوش‌شانس باشید، شاید هیچ اتفاقی نیفتد. اما اگر این عادت را ادامه دهید، ممکن است با فهرستی بلند از مشکلات بالقوه روبه‌رو شوید:
1-بدتر شدن آلرژی‌ها
آلرژی‌ها یکی از رایج‌ترین دلایل مالیدن چشم‌ها هستند. اما این کار می‌تواند نتیجه‌ی معکوس داشته باشد. اگر گردوغبار، گرده گیاهان یا پرز حیوانات در هوا آن‌قدر زیاد است که چشم‌ها را تحریک می‌کند، احتمالا روی دست‌هایتان هم وجود دارد. پس وقتی چشم‌تان را می‌مالید، ممکن است آلرژن‌های بیشتری را وارد چشم کنید. علاوه بر این، مالیدن چشم باعث تولید سریع‌تر هیستامین می‌شود، که نتیجه آن قرمزی، تورم و تحریک بیشتر است
2-خشکی چشم
اگر دچار خشکی چشم هستید، مالیدن چشم‌ها به‌جای بهبود، می‌تواند خشکی، قرمزی، ناراحتی و تاری دید را بیشتر کند. اشک تولیدشده معمولا کافی یا مؤثر نیست.
بیشتر بخوانید: برای مطالعه درباره خشکی چشم روی لینک کلیک کنید.
3-آسیب به قرنیه
ممکن است در حین مالیدن چشم، ناخن‌تان به قرنیه برخورد کند و باعث خراش قرنیه شود. همچنین ممکن است مژه‌ها از مسیر طبیعی‌شان منحرف شوند و در نتیجه، با هر پلک زدن، قرنیه را اذیت کنند. با گذشت زمان، تمام این مالیدن‌ها می‌تواند باعث کاهش استحکام قرنیه شود.
4-قوز قرنیه و مشکلات انکساری
همانطور که گفته شد مالیدن شدید و مکرر چشم ممکن است باعث آستیگماتیسم قرنیه‌ای یا نزدیک‌بینی شود. در این وضعیت، قرنیه ضعیف می‌شود و به‌جای اینکه یک گنبد صاف باشد، شکل مخروطی پیدا می‌کند. این مخروط نور را به‌درستی منحرف نمی‌کند و حتی عینک هم نمی‌تواند دید را اصلاح کند. افراد مبتلا به کراتوکونوس معمولاً باید از لنزهای تماسی خاص (لنزهای سخت) استفاده کنند تا دید ۲۰/۲۰ داشته باشند.
5-افزایش فشار چشم و خطر گلوکوم
مالیدن چشم‌ها ممکن است باعث افزایش فشار داخل چشم (IOP) شود که می‌تواند به بیماری گلوکوم (آب‌سیاه) منجر شود. این افزایش فشار می‌تواند به عصب بینایی (که وظیفه‌ٔ انتقال اطلاعات تصویری به مغز را دارد) آسیب بزند. اگر گلوکوم درمان نشود، ممکن است منجر به کاهش دائمی بینایی شود.
بیشتر بخوانید: هر آنچه باید درباره فشار چشم (IOP) بدانید…
6-پارگی یا جداشدگی شبکیه
برای اینکه شبکیه دچار پارگی یا جداشدگی شود، باید چشم‌ها را خیلی محکم و خیلی مکرر مالید. پارگی یا جداشدگی شبکیه خودبه‌خود بهبود نمی‌یابد و نیاز به درمان تخصصی و گاهی جراحی‌های تهاجمی دارد.
7-عفونت‌های چشمی، مثل چشم صورتی
وقتی چشم‌تان را می‌مالید، در واقع آن را در معرض ویروس‌ها، باکتری‌ها و عوامل بیماری‌زا قرار می‌دهید. نتیجهٔ رایج آن ورم ملتحمه (Conjunctivitis) یا همان چشم صورتی است. سایر عفونت‌های ممکن شامل بلفاریت (التهاب پلک)، گل‌مژه، سلولیت چشمی و حتی اندوفتالمیت (عفونت داخل چشمی) هستند.
بیشتر بخوانید: عفونت چشم | علائم، درمان و پیشگیری
به‌جای مالیدن چشم‌ها، چه کار می‌توان کرد؟
به جای مالیدن چشم، استفاده از کمپرس سرد (مثلاً با یک دستمال مرطوب سرد) گزینه بهتری است. اگر آلرژی علت تحریک چشم باشد، قطره‌های چشمی اشک مصنوعی یا قطره‌های ضد حساسیت یا آنتی‌هیستامین (نسخه‌ای یا بدون نسخه) می‌توانند کمک‌کننده باشند. می‌توانید قطره‌ها را قبل از استفاده کمی سرد کنید تا احساس بهتری بدهند.
راهکارهای دیگر برای کاهش تحریک چشم
⦁ استراحت‌های منظم هنگام مطالعه، نوشتن، بازی یا کارهایی که نیاز به تمرکز زیاد دارند.
⦁ صحبت با پزشک اگر دچار آلرژی شدید یا خشکی مزمن چشم هستید (شاید نیاز به داروهای قوی‌تر داشته باشید).
⦁ تهیه‌ی دستگاه رطوبت‌ساز برای اتاق خواب، محل کار یا جاهایی که زیاد در آن حضور دارید.
⦁ بستن در و پنجره‌ها، مخصوصاً در فصل‌هایی که گرده گیاهان زیاد است.
⦁ تعویض بیشتر لباس‌ها، دوش شبانه، و شست‌وشوی مکرر ملافه‌ها، اگر آلرژی اذیت‌تان می‌کند.
⦁ استفاده از عینک آفتابی استاندارد در بیرون برای محافظت از چشم‌ها.
⦁ استفاده از عینک فیلتر نور آبی هنگام کار طولانی با صفحه‌نمایش‌ها.
⦁ مشغول نگه‌داشتن دست‌ها با ابزارهای ضد استرس یا سرگرمی‌های کوچک.
⦁ پوشیدن دستکش اگر تمایل به مالیدن چشم خیلی شدید است.
جمع بندی
مالیدن چشم‌ها حس خوبی دارد چون باعث تولید اشک می‌شود، ضربان قلب و فشار خون را پایین می‌آورد، و حس آرامش می‌دهد. اما این تسکین، موقتی است. در درازمدت، مالیدن چشم‌ها به‌طور مکرر اصلاً به نفع سلامتی آن‌ها نیست. اگر چشمهایتان قرمز، تحریک‌شده یا راهکارهای جایگزین موثر نبودند، حتما به چشم‌پزشک مراجعه کنید؛ چون ممکن است علت دیگری داشته باشد.
