انحراف چشم (Strabismus) چیست؟
انحراف چشم وضعیتی است که در آن یک چشم در جهتی متفاوت از چشم دیگر قرار دارد. در شرایط عادی، شش عضله‌ای که حرکات چشم را کنترل می‌کنند، با یکدیگر هماهنگ عمل کرده و هر دو چشم را به یک جهت هدایت می‌کنند. اما در صورت ابتلا به انحراف چشم، این عضلات در کنترل حرکات چشم مشکل دارند و نمی‌توانند موقعیت طبیعی چشم‌ها را حفظ کنند.
اگرچه انحراف چشم عمدتا در دوران کودکی دیده می‌شود، بزرگسالان نیز ممکن است به آن دچار شوند. شایع‌ترین علت این مشکل در بزرگسالان سکته است که منجر به ناهماهنگی چشم‌ها می‌شود. علت دیگر می‌تواند آسیب فیزیکی باشد. همچنین ممکن است فردی در بزرگسالی به استرابیسم دوران کودکی مبتلا باشد که درمان نشده یا پس از درمان، بازگشت داشته (عود کرده) یا تشدید شده است.
نوبت رایگان بگیر!
نذار تاری دید، لذت‌های زندگی رو ازت بگیره
انواع انحراف چشم
انواع مختلفی از استرابیسم وجود دارد که در ادامه به رایج‌ترین آن‌ها می‌پردازیم:
چشم‌ها مانند چرخ‌های ماشین هستند. وقتی به راست نگاه می‌کنیم، چرخ‌ها نیز باید به سمت راست بچرخند و اگر به سمت چپ نگاه کنید، آن‌ها نیز باید به سمت چپ حرکت کنند.
بیشتر بخوانید: همه چیز درباره نمره چشم: تعیین و عوامل بهبود آن
انحراف چشم داخلی (Accommodative esotropia)
اگر کسی چشمی داشته باشد که فقط به سمت داخل می‌چرخد در حالی که دیگری مستقیم نگاه می‌کند، به آن ازوتروپیا (انحراف چشم داخلی) می‌گویند.
انحراف چشم خارجی (Intermittent exotropia)
در این نوع استرابیسم، یک چشم روی هدف متمرکز می‌شود در حالی که چشم دیگر به سمت خارج منحرف می‌گردد. معمولا این چشم‌ها بین نگاه مستقیم و انحراف به سمت خارج تغییر وضعیت می‌دهند.
انحراف چشم داخلی نوزادی (Infantile esotropia)
این نوع استرابیسم در نوزادان، قبل از 6 ماهگی، با انحراف شدید هر دو چشم به سمت داخل مشاهده می‌شود. معمولا دوربینی قابل‌توجهی وجود ندارد و عینک نمی‌تواند این مشکل را اصلاح کند. این انحراف ممکن است ابتدا گاه‌به‌گاه رخ دهد اما به‌سرعت به یک وضعیت دائمی تبدیل می‌شود و در نگاه به اشیاء دور و نزدیک وجود دارد. درمان این نوع استرابیسم معمولا جراحی عضلات یک یا هر دو چشم برای اصلاح تراز است.
استرابیسم را می‌توان بر اساس ویژگی‌های مختلف نیز توصیف کرد:
جهت انحراف چشم:
- به سمت داخل (استرابیسم داخلی یا Esotropia)
- به سمت خارج (استرابیسم خارجی یا Exotropia)
این دو نوع از دسته استرابیسم افقی هستند.
- به سمت بالا (هایپرتروپیا یا Hypertropia)
- به سمت پایین (هایپوتروپیا یا Hypotropia)
این دو نوع از دسته استرابیسم عمودی هستند.
تکرار انحراف:
دائمی یا گاه‌به‌گاه (Intermittent)، که به آن استرابیسم گذرا (Transient Strabismus) نیز گفته می‌شود.
چشم درگیر:
همیشه در یک چشم (Unilateral)
به صورت متناوب بین هر دو چشم (Alternating)
علائم انحراف چشم چیست؟
- دو بینی
- بستن یا پوشاندن یک چشم هنگام نگاه کردن به اشیاء نزدیک
- کج کردن یا چرخاندن سر برای دید بهتر
- سردرد
- مشکل در خواندن
- خستگی چشم (Eye strain)
- بستن یک چشم هنگام نگاه کردن به اشیاء دور یا در نور شدید
علائم انحراف چشم چه زمانی ظاهر می‌شود؟
انحراف چشم معمولا در نوزادان و کودکان خردسال و اغلب در سن 3 سالگی ظاهر می‌شود. در نوزادان، انحراف یا حرکات نامنظم چشم‌ها تا حدودی طبیعی است. با این حال در 3 تا 4 ماهگی، چشم‌های نوزاد باید توانایی تمرکز روی اشیاء کوچک را پیدا کنند و هماهنگ باشند.
در 6 ماهگی نوزاد باید بتواند به‌طور واضح روی اشیاء نزدیک و دور تمرکز کند.
اگر پس از این سنین، انحراف یا عدم هماهنگی چشم‌ها ادامه داشت، بهتر است با پزشک مشورت کنید.
عوارض انحراف چشم
برخی بر این باورند که انحراف چشم خود به خود بهتر می‌شود. اما حقیقت این است که اگر درمان نشود، می تواند بدتر شود. اگر دچار انحراف چشم هستید، ممکن است موارد زیر را نیز تجربه کرده باشید:
- تنبلی چشم
- تاری دید
- فشار چشم
- خستگی و سردرد
- دید سه بعدی ضعیف
- عزت نفس پایین (بر اثر خجالت در مورد ظاهر چشم‌ها)
دلیل انحراف ناگهانی چشم در بزرگسالان
ظهور ناگهانی انحراف چشم، به ویژه همراه با دوبینی، در کودک بزرگتر یا بزرگسال می‌تواند نشان‌دهنده یک اختلال عصبی جدی باشد. اگر شما یا کودکتان به طور ناگهانی دچار انحراف چشم شدید، فورا با چشم‌پزشک خود تماس بگیرید.
درمان انحراف چشم
گزینه‌های درمانی مختلفی برای استرابیسم وجود دارد. چشم‌پزشک شما در مورد اینکه کدام گزینه برای شما بهتر است، صحبت خواهد کرد. گزینه‌های درمانی شامل موارد زیر می‌باشد:
1-رفع انحراف چشم با عینک
اگر مشکلات انکساری درمان نشده داشته باشید، استفاده از لنزهای اصلاحی می‌تواند به چشم‌ها کمک کند تا در حالت مستقیم باقی بمانند، زیرا چشم‌ها نیاز کمتری به تلاش برای تمرکز خواهند داشت. شما می‌تونید با مراجعه به صاپتیک استور و مشاوره با متخصصین، خرید عینک طبی مورد نیاز خود را انجام دهید.
خرید عینک طبی صاپتیک استور
فریم آبی تیره (c27)
فریم آبی دسته مشکی (c29)
فریم آبی شفاف (c15)
فریم خردلی (c6)
فریم سبز دسته مشکی (c12)
فریم شفاف (c11)
فریم قرمز (c8)
فریم قرمز دسته بنفش (c26)
فریم قهوه ای (c13)
فریم کرم دسته بنفش (c22)
فریم کرم دسته مشکی(c3)
فریم مشکی (c2)
فریم مشکی دسته قرمز (c14)
عینک طبی تیام 9003
قیمت اصلی: 900,000 تومان بود.750,000 تومانقیمت فعلی: 750,000 تومان.عینک طبی ساتراپ p6196
2,600,000 تومان
عینک طبی ساتراپ p23051
2,600,000 تومان
2-رفع انحراف چشم با لنز
لنزهای ویژه‌ای به نام لنزهای منشوری می‌توانند نور وارد شده به چشم را خم کرده و به کاهش دوبینی کمک کنند.
3-تمرینات چشم
ممکن است تمرینات چشمی، روی برخی از انواع استرابیسم، به ویژه نارسایی همگرایی (نوعی اگزوتروپی) موثر باشد.
4-داروها
قطره‌های چشمی، پمادها یا تزریقات بوتولینوم نوع A می‌توانند عضلات بیش‌فعال چشم را ضعیف کنند. این درمان‌ها بسته به وضعیت شما می‌توانند به‌طور همزمان با جراحی یا جایگزین آن استفاده شوند.
5-پوشاندن چشم با پچ (Patching)
در صورتی که همزمان با استرابیسم، تنبلی چشم داشته باشید، مفید است. بهبود بینایی می‌تواند به بهبود کنترل انحراف چشم نیز کمک کند. در موارد خیلی خفیف استرابیسم، درمان با پوشاندن چشم سالم (پچینگ) می‌تواند به تقویت مسیر بین چشم تنبل و مغز کمک کرده و به چشم ضعیف این فرصت را بدهد که بهبود یابد. پچ می‌تواند برای چند ساعت در روز یا برای تمام روز بر روی چشم سالم قرار گیرد.
6-جراحی عضلات چشم
عضلات چشم مثل طناب‌هایی هستند که چشم‌ها را در جهات مختلف حرکت می‌دهند. اگر این طناب‌ها کوتاه یا بلند باشند یا در موقعیت اشتباهی قرار داشته باشند، چشم‌ها نمی‌توانند درست هم‌راستا شوند. در جراحی استرابیسم، طول یا موقعیت این عضلات تغییر می‌کند تا چشم‌ها مانند تنظیم کردن کشش طناب‌ها برای درست کردن جهت حرکت آن‌ها، به درستی هم‌راستا شوند.
در جراحی انحراف چشم با تنظیم‌پذیری، پزشک موقعیت عضلات چشم را پس از جراحی تنظیم می‌کند تا بهترین نتیجه حاصل شود. این روش مخصوصا برای بزرگسالان مفید است تا بعد از جراحی، چشم‌ها به درستی هم‌راستا شوند و اگر نیاز به تنظیم مجدد باشد، امکان‌پذیر باشد.
بیشتر بخوانید: سقف خرید عینک و هزینه جراحی چشم با بیمه به چه میزان است؟
روش جدید درمان انحراف چشم
در حال حاضر، تزریق بوتولینوم نوع A یا همان بوتاکس، یکی از روش‌های مدرن و موثر برای درمان استرابیسم (به ویژه در مواردی که جراحی مناسب نیست یا برای اصلاح انحرافات چشم به صورت موقت نیاز است) می‌باشد. با این حال، این روش در مقایسه با جراحی عضلات چشم یک گزینه جدیدتر است و معمولاً برای درمان‌های موقتی یا به عنوان بخشی از درمان ترکیبی استفاده می‌شود.
هرچند که این روش تاثیر مثبتی دارد، هنوز جراحی انحراف چشم که شامل تغییر طول یا موقعیت عضلات چشم است، یکی از اصلی‌ترین و موثرترین روش‌های درمانی برای انحراف چشم به شمار می‌رود. بنابراین، در حالی که بوتاکس روش نوینی است، نمی‌توان آن را جدیدترین درمان به‌طور کلی در نظر گرفت، بلکه یکی از درمان‌های تکمیلی یا جایگزین در برخی موارد خاص است.
بهترین سن برای عمل استرابیسم
بهترین سن برای عمل استرابیسم (انحراف چشم) معمولا بین 2 تا 4 سالگی می‌باشد، زیرا در این دوران سیستم بینایی کودک در حال توسعه است و درمان زودهنگام می‌تواند تأثیر زیادی در بهبود تراز چشم‌ها و جلوگیری از مشکلات بینایی مانند آمبلیوپی (چشم تنبل) داشته باشد. در این سنین، مغز کودک توانایی تطابق و تنظیم بهتر بین دو چشم را دارد، که به درمان بهتر کمک می‌کند.
با این حال، در صورتی که کودک بزرگتر یا حتی بزرگسال باشد، جراحی همچنان می‌تواند انجام شود، اگرچه نتیجه درمان ممکن است به اندازه درمان در کودکان سریع یا آسان نباشد.
در این اینجا می‌توانید عکس بعد از عمل انحراف چشم را مشاهده کنید:
عکس بعد از عمل انحراف چشم
علت برگشت انحراف چشم بعد از عمل
بازگشت انحراف چشم بعد از عمل استرابیسم ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد. برخی از عوامل اصلی که می‌توانند موجب برگشت انحراف چشم پس از جراحی شوند عبارتند از:
- عدم رشد مناسب عضلات چشم: در برخی موارد، عضلات چشم ممکن است بعد از جراحی به اندازه کافی تقویت یا به درستی جایگزین نشوند و به مرور زمان دوباره باعث انحراف چشم شوند.
- تحولات در رشد کودک: در کودکان، چشم‌ها و عضلات چشم در حال رشد هستند. اگر جراحی در سنین رشد انجام شود، ممکن است با رشد طبیعی کودک، موقعیت و تراز چشم‌ها تغییر کند و موجب برگشت انحراف شود.
- عدم تطابق کامل عضلات چشم: در بعضی از موارد، جراحی ممکن است به طور کامل انحراف چشم را اصلاح نکند یا نیاز به تنظیمات مجدد داشته باشد. در صورتی که عضلات چشم به درستی تنظیم نشده باشند، انحراف ممکن است دوباره رخ دهد.
- عدم استفاده از درمان‌های تکمیلی: پس از جراحی، در برخی موارد نیاز به درمان‌های تکمیلی مانند پوشاندن چشم (پچینگ) یا استفاده از عینک برای اصلاح وضعیت چشم‌ها وجود دارد. اگر این درمان‌ها به درستی دنبال نشوند، ممکن است انحراف چشم دوباره بازگردد.
- تغییرات عصبی و مغزی: اگر مغز نتواند به خوبی اطلاعات دو چشم را پردازش کند یا ارتباط صحیحی بین چشم‌ها برقرار کند، انحراف چشم ممکن است پس از عمل برگشت کند. این امر معمولا به دلیل مشکلات در سیستم عصبی یا پردازش بصری است.
- مشکلات مربوط به جراحی: در برخی موارد، خود جراحی ممکن است به دلایلی مانند خطای جراح یا پیچیدگی‌های عملیاتی نتواند نتایج مورد انتظار را ایجاد کند.
دعا برای درمان انحراف چشم
در روایتی آمده: «مبتلا به لقوه (انحراف صورت، چشم و دهان) شدم و وارد مدینه شدم و بر امام صادق (ع) وارد شدم، امام فرمودند این چیست که در صورت تو می‌بینم؟ گفتم باد بد، امام فرمودند برو نزد قبر پیامبر (ص) و دو رکعت نماز بخوان سپس دستت را روی صورتت قرار بده سپس بگو بسم الله وبالله، بهذا اخرج أقسمت عليك من عين إنس أو عين جن أو وجع، اخرج أقسمت عليك بالذي اتخذ إبراهيم خليلا، وكلم موسى تكليما، وخلق عيسى من روح القدس، لما هدأت وطفئت كما طفئت نار إبراهيم اطفئي بإذن الله.
راوی می‌گوید دو مرتبه این کار را کردم و صورتم به حال سابق برگشت.
آیا واقعا دعا، خاصیت درمانی دارد؟
از نظر اسلامی و بسیاری از آموزه‌های مذهبی، دعا و توسل به خداوند برای درمان بیماری‌ها و مشکلات جسمی و روحی تأثیرگذار است، اما باید توجه داشت که این تأثیرات از منظر دینی و معنوی می‌باشد و ممکن است به‌عنوان مکمل درمان‌های پزشکی عمل کند. از نظر علمی، دعا به‌طور مستقیم نمی‌تواند بیماری‌های جسمی را درمان کند، اما می‌تواند بر وضعیت روانی فرد تأثیر بگذارد و باعث کاهش استرس، آرامش روانی و تقویت روحیه فرد شود. این عوامل می‌توانند به بهبود شرایط جسمی و روانی فرد در حالیکه درمان‌های پزشکی را دنبال می‌کند کمک کنند.
درمان خانگی انحراف چشم
فشار دادن مداد (Pencil push-ups)
پزشک‌ها این تمرین را « نقطه نزدیکی همگرایی» می‌نامد. یک مداد را در فاصله بازو از صورت خود نگه دارید. به آرامی آن را به سمت بینی خود نزدیک کنید. با چشمان خود مداد را دنبال کرده و آن را در کانون توجه نگه دارید. زمانی که شروع به دیدن دو مداد کردید، مداد را دوباره به فاصله دورتر ببرید. این تمرین را چندین بار در روز تکرار کنید.
نخ و مهره (Brock string)
این تمرین از 1.5 متر نخ (5 فوت) و سه مهره با رنگ‌های مختلف استفاده می‌کند. مهره‌ها را با فاصله‌های مساوی بر روی نخ قرار دهید. یک سر نخ را به بینی خود بچسبانید و سر دیگر را به چیزی که به راحتی حرکت نمی‌کند، مانند یک صندلی یا نرده، گره بزنید. بر روی مهره‌ای که نزدیک‌ترین به بینی شماست تمرکز کنید تا آن را به‌عنوان یک شی واحد در نقطه‌ای که نخ‌ها به هم می‌رسند ببینید. سپس تمرکز خود را به مهره بعدی منتقل کرده و این کار را تکرار کنید.
کارت‌های رنگی
مانند نخ و مهره و تمرین فشار مداد، کارت‌های رنگی نیز یک تکنیک همگرایی هستند. هر کارت سه طرح رنگی بر روی خود دارد که یک طرف آن قرمز و طرف دیگر سبز هستند. همچنین دایره‌های بشکه مانند، اندازه‌های مختلف دارند: کوچک، متوسط و بزرگ. کارت را به‌طور عمودی در برابر پل بینی خود نگه دارید، به‌طوری‌که کوچک‌ترین بشکه به شما نزدیک‌تر باشد. باید به‌گونه‌ای باشد که یک چشم بشکه‌های قرمز را ببیند و چشم دیگر بشکه‌های سبز را ببیند.
بر روی بشکه‌ای که از بینی شما دورتر است، تمرکز کنید. باید بشکه‌های قرمز و سبز را ببینید که به هم می‌پیوندند و یک تصویر واحد تشکیل می‌دهند. تمرکز خود را برای 5 ثانیه نگه دارید، سپس آن را به دایره وسط منتقل کنید. زمانی که بشکه‌های رنگی به هم همپوشانی پیدا کرده و یک تصویر واحد تشکیل دادند، تمرکز خود را برای 5 ثانیه نگه دارید. در نهایت، این فرایند را برای بشکه‌های نزدیک‌تر تکرار کنید تا تمام سه اندازه بشکه‌ها را انجام داده باشید.
برنامه‌های کامپیوتری
افرادی که دچار انحراف هستند ممکن است با درک عمق و دید سه‌بعدی مشکل داشته باشند زیرا چشم‌های آن‌ها نمی‌توانند به طور همزمان بر روی یک شیء متمرکز شوند. برخی از پزشکان برنامه‌های کامپیوتری ویژه‌ای طراحی کرده‌اند که از واقعیت مجازی و بازی‌های ویدیویی برای کمک به اصلاح این مشکل استفاده می‌کنند. این برنامه‌ها به نام تکنیک‌های واگرایی شناخته می‌شوند و پزشک شما می‌تواند آن‌ها را برای شما سفارشی کند. معمولاً این تکنیک‌ها را نمی‌توان در خانه انجام داد.
جمع بندی
انحراف چشم یا استرابیسم به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن چشم‌ها به طور همزمان به یک جهت نگاه نمی‌کنند و ممکن است در کودکان یا بزرگسالان رخ دهد. در بزرگسالان، انحراف ناگهانی چشم می‌تواند نشانه‌ای از اختلالات عصبی مانند سکته مغزی یا آسیب‌های فیزیکی باشد و نیاز به پیگیری فوری دارد. برای درمان انحراف چشم، روش‌هایی مانند عینک، پچینگ چشم، تزریق بوتاکس، و جراحی عضلات چشم وجود دارد. درمان‌های خانگی نیز کمک کننده هستند اما برای درمان بهتر انحراف چشم و پیگیری‌های لازم، توصیه می‌شود که به چشم‌پزشک یا بینایی‌سنج مراجعه کنید. همچنین، می‌توانید به بینایی سنجی صاپتیک استور مراجعه کنید تا کادر مجرب در درمان مشکلات بینایی به شما کمک کنند.
