تنبلی چشم چیست؟
تنبلی چشم یا amblyopia یک بیماری عصبی شایع است که از هر 30 نفر، 1 نفر را تحت تاثیر قرار می‌دهد و در آن چشم آسیب دیده نمی‌تواند دیدی واضح داشته باشد. در واقع بینایی یک یا هر دو چشم به دلیل رشد نامناسب در زمان کودکی یا نوزادی، کاهش می‌یابد. در نتیجه مغز هیچ وقت به طور کامل تصویر واضحی را در آن سمت ایجاد نمی‌کند. بنابراین مسیرهای عصبی که چشم را به مغز متصل می‌کند، به طور کامل تشکیل نمی‌شود و مغز عادت دارد همیشه یک تصویر تار را از یک چشم ببیند و فرد مبتلا به amblyopia یک یا هردو چشمش نمی‌تواند منطقه 20/20 را ببیند. 20/20 در چارت بینایی، باریک‌ترین و ریزترین خط است. این خط نشان‌دهنده‌ی توانایی بینایی و دید واضح فرد برای دیدن جزئیات کوچک از فاصله 20 فوت است.
خدمات بینایی سنجی
معاینه چشم با تجهیزات مدرن کامپیوتری توسط اپتومتریست مجرب همراه با تجویز عینک، درمان تنبلی چشم و ساخت تخصصی عدسی عینک با دستگاه‌های پیشرفته. برای دریافت اطلاعات بیشتر و رزرو نوبت بینایی سنجی روی دکمه زیر کلیک کنید.
نوبت رایگان بگیر!
برای دریافت نوبت رایگان بینایی سنجی شماره خود را وارد کنید.
فیلد های "(ضروری)" اجباری هستند
انواع تنبلی چشم
تنبلی چشم ناشی از انحراف (Strabismic Amblyopia): زمانی که یکی از چشم‌ها در راستای چشم دیگر نیست و به داخل (گوشه بینی)، بالا، پایین کشیده شده و از چشم دیگر دور است. مغز اطلاعاتی را که از چشم دوم می آید سرکوب می‌کند. این تغییر پردازش می‌تواند منجر به از دست دادن دائمی بینایی شود.
تنبلی چشم ناشی از اختلاف انکساری (Refractive Amblyopia): در کودکان خردسال بسیار شایع است و باعث می‌شود نور به درستی روی چشم شما متمرکز نشود و اجسام تار به نظر برسند.
تنبلی چشم ناشی از محرومیت (Deprivation Amblyopia): جزء موارد نادر می‌باشد و درمان آن بسیار سخت است. این ناهنجاری محور بینایی را مسدود می‌کند یا به شکل دیگری با دید مرکزی تداخل دارد.
متاسفانه با عمل لیزیک نمی‌توان این مشکل را حل کرد چرا که مشکل از چشم نیست بلکه مرکز پردازش بینایی مغز مشکل دارد. وقتی که ما سن کمتری داریم مغز ما پلاستیکی تر است یعنی توانایی بیشتری برای رشد و تغییر و یادگیری در دوران کودکی دارد. بنابراین کودکانی که تحت درمان تنبلی چشم قرار می‌گیرند، اغلب نتایج بهتری نسبت به بزرگسالان دریافت می‌کنند. با این حال طبق گزارشات، بزرگسالان نیز درمان تنبلی چشم را انجام می‌دهند و بهبودی دارند اما نسبت به کودکان مسیر سخت تری دارند.
تنبلی چشم در بزرگسالان
بزرگسالانی که این وضعیت را دارند، اغلب کاهش دیدی را تجربه می‌کنند. معمولا از دست دادن بینایی به دلیل نحوه پردازش ورودی از چشم تنبل توسط مغز است. به نظر می‌رسد مغز به جای اینکه محرک‌های بصری را به طور کامل پردازش کند، تصاویر را نادیده می‌گیرد.
تنبلی چشم در کودکان
به طور کلی توصیه می‌شود اولین معاینه چشمی کودکان را در سن 6 ماهگی انجام دهید. بعد از آن در 3 سالگی و بعد که به دبستان رفت، هر سال بین دو ترم چشمان آن‌ها را معاینه کنید.
در نوزادان 6 ماهه به دلیل رشد عضلات، طبیعی است که گاهی چشمان آن‌ها از فوکوس خارج شود و این باید به مرور زمان کمتر شود اما اگر بیشتر از 6 ماه ادامه داشت، باید برای معاینه چشم کودک خود، زودتر اقدام کنید. amblyopia نتیجه چیزی است که مانع رشد طبیعی بینایی کودک می‌شود و این ممکن است به دلیل آب مروارید مادرزادی یا استرابیسم باشد. اما شایع ترین علت این مشکل، این است که مشکلات بینایی به موقع تشخیص داده نشده مثلا زمانی که کودک در نزدیک بینی، دوربینی یا آستیگماتیسم نمره بالایی دارد و درمان‌های لازم مانند استفاده از عینک، لنزهای تماسی، یا سایر اقدامات اصلاحی انجام نگرفته است.
روش‌های پیشگیری از تنبلی چشم
برای پیشگیری از تنبلی چشم، فرزند خود را در سنین کودکی به طور منظم نزد چشم‌پزشک ببرید تا مشکلات بینایی زودتر تشخیص داده شوند. اگر فرزند شما نیاز به عینک یا لنز دارد، از استفاده صحیح آن‌ها مطمئن شوید. تشویق کودک به استفاده از هر دو چشم، با انجام فعالیت‌هایی که نیاز به هماهنگی چشمی دارند، مفید است. بازی‌هایی مثل دارت، چیدن قطعات پازل در کنار یکدیگر، بسکتبال یا ساده تر از آن از کودک خود بخواهید در خانه، توپ را به داخل سبدی بیندازد. این بازی‌ها به هماهنگی چشم‌ها نیاز دارد. سعی کنید استفاده از دستگاه‌های دیجیتال مثل تلویزیون، لپ تاپ یا بازی‌های کامپیوتری را محدود کنید و در نهایت نور اتاق مطالعه و بازی کودک باید مناسب باشد تا فشار کمتری به چشم‌ها وارد شود.
بیشتر بخوانید: شایع ترین بیماری چشم + راهنمای دقیق تشخیص
درمان تنبلی چشم در بزرگسالان
عینک‌های طبی
عینک‌های طبی مناسب برای تنبلی چشم (آمبلیوپیا) نقش مهمی در درمان این وضعیت دارند. این عینک‌ها با اصلاح نقص‌های انکساری مانند نزدیک‌بینی، دوربینی یا آستیگماتیسم، دید بهتر و واضح‌تری را فراهم می‌کنند و به چشم ضعیف‌تر کمک می‌کنند تا بیشتر کار کند. استفاده از عینک‌های دوکانونی یا منشوری نیز می‌تواند در برخی موارد مفید باشد. این عینک‌ها ممکن است در ترکیب با روش‌های دیگر مانند چشم‌بند دزد دریایی یا ویژن تراپی استفاده شوند تا تاثیر بیشتری داشته باشند. شما می‌توانید با تشخیص زودهنگام پزشک، فریم عینک طبی مختص خود یا کودکانتان را از فروشگاه صاپتیک استور تهیه کنید. در نهایت انتخاب مرکز و فروشگاه مناسب برایخرید عینک استاندارد، تعیین دقیق شماره عینک و پیگیری پیشرفت درمان ضروری است.
خرید عینک طبی صاپتیک استور
ویژن تراپی
یکی از درمان‌ها Vision Therapy یا درمان بینایی است که پزشک تمرینات خاصی را به منظور بهبود عملکرد چشم و بینایی به بیمار می‌دهد. این تمرینات می‌تواند شامل تمرینات نحوه تمرکز، پیگیری حرکات یا اشیاء، نحوه کار با چشم غالب و تمرینات تقویتی باشد. پزشک می‌تواند از ابزارهای تخصصی مثل لنزهای ویژه، دستگاه‌های کامپیوتری استفاده کند و یا تمرینات خانگی به بیمار دهد.
یکی از ابزارهای این درمان استفاده از عینک سبز و قرمز است. این عینک چشم‌ها را مجبور می‌کند که همزمان با یکدیگر کار کنند. در واقع وقتی بیمار این عینک را می‌زند نمی‌تواند همه حروف روی نمودار دار ببیند مگر اینکه هر دو چشم با هم کار کنند.
فواید ویژن تراپی
- بهبود هماهنگی بین دو چشم
- افزایش توانایی تمرکز و دقت بینایی
- کاهش خستگی و فشار چشمی
- بهبود کلی عملکرد بینایی
درمان بینایی ریویتال (Revital Vision Therapy)
این درمان که مورد تایید FDA نیز می‌باشد، برای نوجوانان و بزرگسالان مناسب‌تر است. در واقع ریویتال یک نرم افزار آموزش بینایی است که توسط چشم‌پزشک تجویز می‌شود و الگوهای خاصی به نام تکه‌های گابور (Gabor) برای تحریک قشر بینایی در مغز شما استفاده می‌کند. فایده این وصله‌های گابور این است که مغز به سختی می‌تواند متوجه کنتراست شود در حالی که این نوارهای این پچ کاملا سیاه و سفید است و باعث می‌شود توانایی‌های بصری مانند کنتراست، وضوح و حساسیت فضایی را ارزیابی و تقویت شوند. پروتکل درمانی معمولا شامل 40 جلسه آموزشی است.
داروی Donepezil
این دارو به لحاظ قدمت و تاریخی، برای درمان زوال عقل در آلزایمر استفاده شده است. تحقیقات نشان داده که این دارو می‌تواند با تقویت انتقال عصبی و افزایش پلاستیسیته مغز، به بهبود توانایی‌های بینایی و پردازش اطلاعات بصری در افراد مبتلا به تنبلی چشم کمک کند.
بیشتر بخوانید: ورزش چشم راهی موثر برای بهبود بینایی و جلوگیری از خستگی چشم
ورزش برای تنبلی چشم
تمرین مداد: یک مداد به دست بگیرید و آن را تا جایی که می‌توانید به چشمان خود نزدیک کنید و سعی کنید تمرکز هر دو چشم بر روی نوک مداد باشد. زمانی که در فاصله مناسب و بدون تاری دید یا دوبینی قرار گرفتید، به مدت 5 ثانیه مداد را همان جا نگه دارید و پس از آن مداد را به عقب ببرید و دوباره به چشم خود نزدیک کنید. این کار را بارها انجام دهید و هر سعی کنید مداد را به بینی خود نزدیک‌تر کنید.
چشم‌بند دزد دریایی: یک چشم‌بند را روی چشم قوی‌تر قرار دهید تا چشم ضعیف‌تر مجبور به فعالیت بیشتر شود. حالا فعالیت‌هایی مثل نوشتن، نقاشی یا خواندن انجام دهید. مثلا روی یک کاغذ حروف و اعداد تصادفی با سایز بزرگ و در کاغذ کوچکتری همان‌ها را با فونت کوچکتر داشته باشید. کاغذ بزرگتر را در فاصله 1.5 تا 3 متر و کاغذ کوچکتر را نزدیک خود قرار دهید. حالا به صورت تصادفی یکی از حروف را بخوانید (مثلا Y از کاغذ کوچکتر و عدد 7 از کاغذ بزرگتر که در یک ردیف هستند).
مدت زمان استفاده از چشم‌بند باید با مشورت پزشک تعیین شود. در نهایت به طور منظم به پزشک مراجعه کنید علاوه بر بررسی پیشرفت چشم ضعیف‌تر از درست بودن روش کار نیز مطمئن شوید. ماساژ در جهت عقربه‌های ساعت: دو انگشت خود را زیر چشم‌هایتان قرار دهید و آن را در جهت عقربه‌های ساعت و بار دیگر خلاف عقربه‌های ساعت ماساژ دهید.
منبع
https://www.youtube.com/watch?v=fIX2J_b0nQw
https://www.youtube.com/watch?v=2md1a-dq9pU
https://www.ecvaeyecare.com/blog/2020/02/20/amblyopia-lazy-eye-in-adults/