سلامتی

عفونت چشم | علائم، درمان و پیشگیری

عفونت چشم

اگر درد، تورم، خارش یا قرمزی در چشم خود احساس می‌کنید، احتمالا به عفونت چشمی دچار شده‌اید. عفونت‌های چشمی به سه دسته تقسیم می‌شوند: ویروسی، باکتریایی یا قارچی. هر کدام از این عفونت‌ها درمان متفاوتی دارند. بنابراین، مراجعه به یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی برای تشخیص دقیق علت و دریافت درمان مناسب بسیار ضروری است.

عفونت چشم چیست؟

عفونت چشم یک بیماری چشمی است که به دلیل میکروارگانیسم‌هایی مثل باکتری، ویروس یا قارچ به آن مبتلا می‌شوید. عفونت‌های چشم می‌توانند در یک یا هر دو چشم اتفاق بیفتند. برخی از عفونت‌ها جدی نیستند اما برخی دیگر می‌توانند باعث از دست دادن بینایی شوند. عفونت چشم می‌تواند تقریبا هر قسمت از چشم را تحت تاثیر قرار دهد. در واقع این عفونت می‌تواند در پلک، قرنیه و یا دیگر قسمت‌های چشم باشد.

زودتر از همه مطلع شو!

برای اطلاع از جشنواره‌ها و تخفیف‌های 
عینک های پرفروش صاپتیک استور، شماره خود را وارد کنید.

مثلا: 0912000000

عفونت‌های چشم چقدر شایع هستند؟

سالانه حدود ۱ میلیون نفر در ایالات متحده به دلیل این عفونت‌ها به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند، که بخش قابل‌توجهی از آن‌ها در میان افرادی که از لنزهای تماسی استفاده می‌کنند، دیده می‌شود.

انواع عفونت‌های چشم

در ادامه به معرفی برخی از عفونت‌های چشمی که رایج‌تر هستند می‌پردازیم:

چشم صورتی یا التهاب ملتحمه (Pink Eye)

شایع‌ترین عفونت چشمی، ورم ملتحمه یا چشم صورتی است که معمولا ناشی از ویروس‌ها و گاهی باکتری‌هاست. این التهاب به غشای ملتحمه چشم مربوط می‌شود و باعث قرمزی و التهاب می‌گردد. التهاب ملتحمه (conjunctivitis) به التهاب غشای ملتحمه چشم اشاره دارد که داخل پلک و سطح خارجی چشم را می‌پوشاند. همچنین ممکن است به دلیل آلرژی‌ها یا تماس با مواد شیمیایی مانند کلر نیز ایجاد شود. همه چشم‌های قرمز به معنای وجود این عفونت نیستند. سه نوع مختلف التهاب ملتحمه وجود دارد:

التهاب ملتحمه آلرژیک (allergic conjunctivitis)

التهاب ملتحمه آلرژیک با علائمی چون افزایش خون‌رسانی ملتحمه (گشاد شدن رگ‌های خونی در چشم) و خارش در ناحیه چشم یا اطراف آن مشخص شود. خارش، ریزش اشک و ترشحات بی‌رنگ از علائم این نوع التهاب است. این التهاب معمولا در هر دو چشم رخ می‌دهد.

التهاب ملتحمه باکتریایی (bacterial conjunctivitis)

التهاب ملتحمه باکتریایی نوعی عفونت چشمی است که ناشی از باکتری‌هاست و موجب قرمزی، ترشح چرکی و التهاب می‌شود. این نوع چشم صورتی معمولا ترشحات بیشتری نسبت به چشم صورتی ویروسی یا آلرژیک دارد و درمان آن با آنتی‌بیوتیک‌های تجویز شده توسط پزشک امکان‌پذیر است.

التهاب ملتحمه ویروسی

التهاب ملتحمه ویروسی یک عفونت چشمی است که از ویروس‌هایی مانند آدنوویروس‌ها ناشی می‌شود. علائم آن شامل قرمزی، خارش، ترشحات آبکی، حساسیت به نور و احساس وجود جسم خارجی در چشم است. این نوع عفونت با آنتی‌بیوتیک‌ها درمان نمی‌شود و بهبود آن معمولا خودبه‌خود و مانند سرماخوردگی چشم، اتفاق می‌افتد.

کراتیت باکتریایی

کراتیت باکتریایی عفونتی است که به قرنیه چشم حمله می‌کند و معمولا ناشی از باکتری‌هاست. این عفونت می‌تواند به دلیل آسیب به چشم، استفاده نادرست از لنزهای تماسی یا بیماری‌های سیستمیک ایجاد شود. علائم آن شامل قرمزی و التهاب، درد شدید، کاهش دید، حساسیت به نور و ترشحات چرکی است.

التهاب پلک (Blepharitis)

بلفاریت، التهاب پلک‌ها است. این مشکل به خاطر باکتری‌ها ایجاد می‌شود که غدد چربی پلک‌ها را مسدود می‌کنند، ولی می‌تواند دلایل غیرعفونی نیز داشته باشد.

التهاب کیسه اشکی (Dacryocystitis)

التهاب کیسه اشکی به عفونت یا التهاب کیسه اشکی در گوشه داخلی چشم اشاره دارد. این عارضه معمولا به دلیل مسدود شدن مجرای اشکی یا عفونت‌های باکتریایی و ویروسی ایجاد می‌شود. علائم شامل درد و تورم در ناحیه کیسه اشکی، قرمزی، ترشحات چرکی و احساس فشار در ناحیه داخلی چشم است.

التهاب داخل چشمی (Endophthalmitis)

اندوفتالمیت التهاب شدید داخل چشم است که به‌طور عمده ناشی از عفونت‌های باکتریایی یا قارچی است. شایع‌ترین نوع آن یعنی اندوفتالمیت خارجی، ممکن است حدود ۶ هفته پس از جراحی‌های چشمی مانند جراحی آب مروارید یا ورود جسم خارجی به چشم ایجاد شود.

گل مژه (Stye)

یک برآمدگی شبیه به جوش است که در نتیجه عفونت غدد چربی در لبه‌های پلک‌ها ایجاد می‌شود. این غدد می‌تواند با پوست مرده، چربی و مواد دیگر مسدود شوند که باعث رشد بیش از حد باکتری‌ها شده و در نتیجه عفونت ایجاد می‌کند.

التهاب عروق چشم (Uveitis)

یووئیت، التهاب لایه مرکزی چشم است که مسئول انتقال خون به شبکیه و ارسال تصاویر به مغز است. این مشکل می‌تواند ناشی از مسائل ایمنی، عفونت‌ها یا آسیب به چشم باشد. در صورت عدم درمان در موارد شدید، ممکن است به از دست دادن بینایی منجر شود و بسته به علت آن، می‌تواند قابل انتقال باشد.

چه عواملی باعث عفونت چشم می‌شود؟

عفونت‌های چشمی می‌توانند ناشی از باکتری‌ها، قارچ‌ها، انگل‌ها و ویروس‌ها باشند و از طریق آسیب به چشم وارد آن شوند. خوابیدن با لنزهای تماسی و عدم تمیز کردن صحیح آن‌ها از شایع‌ترین راه‌های ابتلا به عفونت چشم است.

علائم عفونت چشم

علائم عفونت چشم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

  1. قرمزی و التهاب سفیدی چشم‌ها
  2. احساس سوزش یا خارش در ناحیه چشم
  3. ترشحاتی شفاف، زرد یا سبز از چشم‌ها
  4. پلک‌های متورم و پف کرده
  5. حساسیت به نور
  6. احساس درد یا ناراحتی در چشم‌ها
  7. تاری دید
  8. مژه‌های بهم چسبیده به دلیل ترشحات
  9. تب

اگر این علائم را تجربه کردید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.

عفونت چشم کودک

عفونت بافت نرم (Cellulitis)

سلولیت پلک زمانی اتفاق می‌افتد که بافت‌های اطراف چشم عفونت می‌کنند. این مشکل معمولا به دلیل آسیب (مثل خراش به بافت‌های اطراف چشم) ایجاد می‌شود. در نتیجه، باکتری‌های عفونی مانند استافیلوکوکوس (استاف) یا عفونت‌های باکتریایی در ساختارهای نزدیک، مانند سینوس‌ها، می‌توانند به بافت‌های اطراف چشم منتقل شده و باعث عفونت شوند.

کودکان خردسال بیشتر در معرض سلولیت هستند، زیرا احتمال بیشتری دارند به باکتری‌های عامل این بیماری مبتلا شوند.


بیشتر بخوانید: شایع‌ ترین بیماری چشم + راهنمای دقیق تشخیص


التهاب ملتحمه باکتریایی (bacterial conjunctivitis)

همانطور که گفته شد، التهاب ملتحمه باکتریایی از باکتری‌ها ناشی شده و باعث قرمزی، ترشح چرکی و التهاب در ملتحمه می‌شود. رنگ ترشحات چشم می‌توان زرد، سفید و یا سبز باشد. فرد بعد از بیدار شدن از خواب پلک‌های به هم چسبیده دارد که ناشی از ترشحات غلیظ و چسبنده چشم در طول شب می‌باشد. این التهاب در یک چشم اتفاق می‌افتد اما گاهی در هر دو چشم نیز دیده می‌شود. التهاب باکتریایی که معمولا در کودکان شایع‌تر است، به راحتی با آنتی بیوتیک‌ها (مثل کلرامفنیک) درمان می‌شود.

التهاب ملتحمه ویروسی

التهاب ملتحمه ویروسی در کودکان یک عارضه شایع است. این عارضه در عرض یک تا دو هفته بهبود می‌یابد، اما به دلیل مسری بودن آن، کودک باید در خانه بماند.

عفونت کیسه اشکی

ناشی از مسدود شدن مجرای اشکی است و علامت اصلی افزایش آبریزش می‌باشد. یعنی حتی زمانی که کودک گریه نمی‌کند، چشمان او اشکی است.

جسم خارجی در چشم

ذرات کوچکی مانند شن، ماسه، خاک یا خاک اره می‌توانند به داخل چشم وارد شوند. شن معمولا زیر پلک بالایی گیر می‌کند و اگر برداشته نشود، چشم به تولید چرک واکنش نشان می‌دهد. نشانه اصلی عفونت چشم این است که به قطره‌های چشمی آنتی‌بیوتیک پاسخ نمی‌دهد. کودکان بزرگ‌تر ممکن است احساس کنند که چیزی در چشمشان است و از آن شکایت کنند.

 

بهترین آنتی بیوتیک برای عفونت چشم

چه زمانی به پزشک کودک مراجعه کنم؟

  1. پلک بسیار قرمز یا متورم
  2. درد و ناراحتی چشم
  3. تب بیشتر از 40 درجه
  4. تب در نوزاد کمتر از 12 هفته (به هیچ وجه قبل از معاینه پزشک به نوزاد داروی تب‌بر ندهید)
  5. چرک در چشم است اما علائم بالا دیده نمی‌شود.
  6. با وجود استفاده از قطره‌های چشمی آنتی بیوتیک، بعد از سه روز، همچنان چرک وجود دارد.

عفونت چشم در سرماخوردگی

عفونت چشم در سرماخوردگی معمولا به صورت ورم ملتحمه ویروسی ظاهر می‌شود. این عارضه ممکن است به دنبال یک سرماخوردگی یا عفونت تنفسی فوقانی ایجاد شود و می‌تواند یک یا هر دو چشم را تحت تأثیر قرار دهد. سرماخوردگی چشم بسیار مسری است. اگر دچار سرماخوردگی چشم هستید، بهتر است از تماس با دیگران خودداری کنید و در طول بیماری به‌طور مکرر دستان خود را بشویید.

علائم

  1. قرمز شدن سفیدی چشم‌ها
  2. پلک‌های متورم
  3. حساسیت به نور
  4. ترشحات شفاف سفید یا زرد از چشم‌ها
  5. آبریزش
  6. سوزش

درمان عفونت چشم

به طور کلی می‌توانید عفونت چشم را با این روش‌ها درمان کنید:

  1. استفاده از کمپرس مرطوب، گرم یا خنک
  2. استفاده از قطره‌های چشمی روان کننده (اشک مصنوعی)
  3. استفاده از مسکن‌های بدون نسخه (OTC)
  4. استفاده از چای کیسه‌ای مرطوب و خنک‌شده (ترجیحا چای بابونه یا چای سبز): به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه روی چشم آسیب‌دیده قرار دهید. خواص ضدالتهابی چای به کاهش ورم و قرمزی کمک می‌کند.
  5. اجتناب از آلرژن‌هایی که در وهله اول باعث واکنش شده اند.

عفونت چشم در سرماخوردگی

درمان عفونت چشم
  • قرمز شدن سفیدی چشم‌ها
  • پلک‌های متورم
  • حساسیت به نور
  • ترشحات شفاف سفید یا زرد از چشم‌ها
  • آبریزش
  • سوزش
  • ستفاده از کمپرس مرطوب، گرم یا خنک
  • استفاده از قطره‌های چشمی روان کننده (اشک مصنوعی)
  • استفاده از مسکن‌های بدون نسخه (OTC)
  • استفاده از چای کیسه‌ای مرطوب و خنک‌شده (ترجیحا چای بابونه یا چای سبز): به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه روی چشم آسیب‌دیده قرار دهید. خواص ضدالتهابی چای به کاهش ورم و قرمزی کمک می‌کند.
  • اجتناب از آلرژن‌هایی که در وهله اول باعث واکنش شده ان

 

درمان التهاب ملتحمه ویروسی

التهاب معمولا خود به خود بهبود می‌یابد و درمان خاصی ندارد. اما می‌توان از این روش‌ها استفاده کرد:

  1. استفاده از قطره‌های چشم مرطوب‌کننده
  2. استفاده از کمپرس‌های سرد برای تسکین علائم
  3. در موارد شدیدتر، ممکن است پزشک داروهای ضدویروسی تجویز کند.

درمان چشم صورتی

بسته به نوع عفونت چشم، درمان‌های متفاوتی مورد نیاز است که ممکن است شامل قطره‌های چشمی آنتی‌بیوتیک، آنتی‌هیستامین‌های بدون نسخه و در برخی موارد، استفاده از یک پارچه تمیز و گرم برای تسکین ناراحتی باشد. در برخی موارد، تنها راه درمان صبر کردن است.

درمان بلفاریت

درمان بلفاریت شامل شستشوی پلک‌ها با آب تمیز و استفاده از حوله گرم برای کاهش تورم است. همچنین، استفاده از قطره‌های کورتیکواستروئیدی و مرطوب‌کننده برای کاهش التهاب و جلوگیری از خشکی توصیه می‌شود. در صورت نیاز، آنتی‌بیوتیک‌ها به‌صورت خوراکی، موضعی یا قطره چشمی تجویز می‌شوند. این عارضه ممکن است مزمن شود و نیاز به مدیریت مداوم داشته باشد.

درمان کراکیت

درمان کراتیت باکتریایی شامل استفاده از قطره‌های چشمی می‌باشد. عفونت‌های ویروسی به‌طور کامل قابل حذف نیستند و حتی با داروهای ضدویروسی نیز، ممکن است علائم دوباره عود کنند.

درمان التهاب داخل چشمی (Endophthalmitis)

برای درمان عفونت چشم، آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است به‌طور مستقیم به داخل چشم تزریق شوند و در برخی موارد، تزریق کورتیکواستروئید برای کاهش التهاب نیز ضروری است. اگر جسمی باعث عفونت شده باشد، بهتر است به‌جای تلاش برای خارج کردن آن به تنهایی، فورا به پزشک مراجعه کنید.

درمان گل مژه

برای درمان گل مژه، می‌توان یک پارچه تمیز و گرم را چندین بار در روز به مدت ۵ دقیقه روی پلک‌ها گذاشت و پلک‌ها را با صابون ملایم شست. استفاده از پمادهای آنتی‌بیوتیک برای از بین بردن باکتری‌ها و مسکن‌های بدون نسخه مانند استامینوفن برای تسکین درد نیز توصیه می‌شود. در طول درمان، بهتر است از لنزهای تماسی و آرایش چشم پرهیز شود.

عروق چشم (یووئیت)

– عینک‌های تیره

– قطره‌های چشمی برای باز کردن مردمک و تسکین درد

– قطره‌های کورتیکواستروئیدی یا استروئیدهای خوراکی برای کاهش التهاب

– تزریق‌های چشمی برای درمان علائم

– آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی برای عفونت‌های شدید

– داروهایی که سیستم ایمنی را سرکوب می‌کنند (در موارد حاد)

شما می‌توانید مجموعه‌ای از عینک‌های محافظتی مختلف را برای حفظ سلامت چشم و پیشگیری از عفونت‌های چشمی در فروشگاه صاپتیک استور بیابید. این عینک‌ها طراحی شده‌اند تا از چشم‌های شما در برابر گرد و غبار، اشعه‌های مضر و سایر عوامل محیطی محافظت کنند. برای مشاهده کامل محصولات و انتخاب مناسب‌ترین عینک آفتابی برای خود، به فروشگاه ما یا وب سایت رسمی ما مراجعه کنید.

درمان التهاب کیسه اشکی

معمولا شامل استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها (خوراکی یا موضعی) برای کنترل عفونت است. در موارد شدیدتر، ممکن است نیاز به جراحی برای باز کردن مجرای اشکی مسدود شده باشد.

درمان سرماخوردگی چشم

برای درمان سرماخوردگی چشم، شستشوی چشم با آب گرم، استفاده از کمپرس و اشک مصنوعی توصیه می‌شود. لنزهای تماسی باید تا بهبودی برداشته شوند و ضدعفونی یا دور انداخته شوند. همچنین، لوازم آرایشی مورد استفاده در این دوره باید دور ریخته شوند.

آنتی بیوتیک برای عفونت چشم

استفاده از آنتی بیوتیک‌های خانگی برای عفونت‌های چشم توصیه نمی‌شود. آنتی بیوتیک‌ها باید توسط یک متخصص و بر اساس نوع خاص عفونت تجویز شوند. با این وجود، آنتی‌بیوتیک‌های رایجی که برای درمان عفونت‌های چشمی استفاده می‌شوند عبارتند از:

  1. تتراسایکلین: پماد برای بلفاریت و ورم ملتحمه باکتریایی.
  2. کلرامفنیکل: قطره یا پماد برای عفونت‌های باکتریایی چشم.
  3. اریترومایسین: پماد برای عفونت‌های سطحی مثل گل مژه و ورم ملتحمه.
  4. سیپروفلوکساسین: قطره چشمی برای عفونت‌های شدید مثل کراتیت باکتریایی.
  5. جنتامایسین: قطره یا پماد برای عفونت‌های باکتریایی چشم.
  6. موکسی فلوکساسین: قطره قوی برای عفونت‌های مقاوم‌تر.

قبل از استفاده از هر آنتی‌بیوتیک، باید با پزشک مشورت کنید تا نوع مناسب و دوز مناسب برای شرایط خاص شما تجویز شود.

 

درمان خانگی عفونت چشم

بهترین قطره برای عفونت چشم

بهترین قطره برای عفونت چشم به نوع و شدت عفونت بستگی دارد. برخی از قطره‌های چشمی رایج برای درمان عفونت‌های چشمی شامل موارد زیر هستند:

  1. موکسی فلوکساسین: برای عفونت‌های باکتریایی شدید یا مقاوم.
  2. سیپروفلوکساسین: برای درمان عفونت‌های باکتریایی قوی مانند کراتیت باکتریایی.
  3. کلرامفنیکل: موثر در درمان ورم ملتحمه باکتریایی.
  4. جنتامایسین: برای عفونت‌های سطحی باکتریایی چشم.
  5. توبرامایسین: موثر در درمان عفونت‌های چشمی باکتریایی.

انتخاب بهترین قطره باید تحت نظر پزشک انجام شود، زیرا نوع عفونت چشم (ویروسی، باکتریایی یا قارچی) و شدت آن در انتخاب درمان موثر نقش دارد.


بیشتر بخوانید: بهترین متخصصان چشم پزشکی


طول درمان عفونت چشم

در این قسمت مدت زمان تقریبی درمان یا بهبود هر یک از این عفونت‌های چشمی و التهابات بیان می‌شود:

  • چشم صورتی (ورم ملتحمه)
  • ویروسی

7 تا 14 روز، گاهی تا 3 هفته. این نوع خود به خود بهبود می‌یابد.

  • باکتریایی

2 تا 5 روز با آنتی‌بیوتیک، ممکن است تا 10 روز ادامه یابد.

  • التهاب ملتحمه آلرژیک

چند روز پس از استفاده از آنتی‌هیستامین یا قطع عامل آلرژی‌زا.

  • کراتیت باکتریایی

2 تا 7 روز با آنتی‌بیوتیک، عفونت‌های شدیدتر ممکن است طولانی‌تر باشند.

  • التهاب پلک

با درمان مناسب (شستشو و مصرف دارو)، علائم در عرض چند هفته بهبود می‌یابند، اما ممکن است مجددا عود داشته باشد.

  • التهاب کیسه اشکی

طی چند روز تا یک هفته بهبود می‌یابد. در موارد شدید یا عفونت‌های مزمن، ممکن است به جراحی نیاز باشد.

  • التهاب داخل چشمی

بسته به شدت: چند هفته تا ماه‌ها. این وضعیت نیازمند درمان فوری است.

  • گل مژه

معمولا در عرض 7 تا 10 روز به طور خود به خود برطرف می‌شود.

  • التهاب عروق چشم

چند روز تا چند هفته، موارد شدید تا چند ماه.

  • عفونت بافت نرم

7 تا 10 روز با آنتی‌بیوتیک، در موارد شدید جراحی لازم است.

  • جسم خارجی در چشم

پس از برداشتن جسم خارجی، بهبودی طی 1 تا 2 روز اتفاق می‌افتد.

  • سرماخوردگی چشم

7 تا 10 روز

چگونه از عفونت چشم جلوگیری کنیم؟

برای جلوگیری از انتشار عفونت چشم یا ویروسی، رعایت بهداشت فردی مانند شستن دست‌ها و عدم تماس با چشم‌ها مهم است.بنابراین موارد زیر را انجام دهید:

  1. با دستان کثیف به چشم یا صورت خود دست نزنید.
  2. به‌طور منظم دوش بگیرید و دستان خود را دائما بشویید.
  3. رژیم غذایی متعادل داشته باشید، زیرا کمبودهای غذایی با توسعه بیماری‌های مختلف چشمی، از جمله عفونت، مرتبط دانسته می‌شوند.
  4. از حوله‌ها و دستمال‌های تمیز برای چشم‌ها استفاده کنید.
  5. لوازم آرایش خود را با هیچ‌کس به اشتراک نگذارید.
  6. هنگام شنا، کار با مواد شیمیایی یا شرکت در فعالیت‌هایی که ممکن است باعث آسیب به چشم شود، از عینک محافظ یا عینک ایمنی استفاده کنید.
  7. ملحفه‌ها و روبالشی‌های خود را حداقل یک بار در هفته بشویید.
  8. از لنزهای تماسی که به‌خوبی در چشم شما جا می‌گیرند استفاده کنید و به‌طور منظم به پزشک چشم مراجعه کنید تا آنها را بررسی کند.
  9. هر روز از محلول لنز برای ضدعفونی کردن لنزها استفاده کنید.
  10. به افرادی که دچار التهاب ملتحمه هستند، دست نزنید.
  11. هر شیء‌ای که با چشم عفونی در تماس بوده را تعویض کنید.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

علائم عفونت چشم معمولاً در عرض چند روز به طور خودبه‌خود از بین می‌روند. اما در صورت بروز علائم شدید، به ویژه درد یا وجود مشکلات بینایی مثل تاری دید، فورا به پزشک مراجعه کنید. هر چه عفونت زودتر درمان شود، احتمال بروز عوارض کمتر خواهد بود.

منابع

https://youtube.com/watch?v=P8xIVfo4OIE

https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/25000-eye-infection

https://www.centreforsight.net/blog/how-to-cure-an-eye-infection-in-24-hours-tips-and-treatments/

https://www.aao.org/eye-health/diseases/pink-eye-quick-home-remedies

https://www.healthline.com/health/infected-eye

https://www.healthline.com/health/infected-eye#pink-eye

https://www.youtube.com/watch?v=Rf1MB6WTMM8

https://www.seattlechildrens.org/conditions/a-z/eye-pus-or-discharge/

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *