پریدن پلک چیست؟
بسیاری از ما هر از گاهی این پریدن‌های پلک را تجربه کرده‌ایم. اصطلاح پزشکی این حالت میوکی‌میا (Myokymia) یا نبض چشم است. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که عصب کنترل‌کننده عضله پلک تحریک شده و باعث لرزش یا پرش مکرر آن می‌گردد. این وضعیت می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد.
نوبت رایگان بگیر!
نذار تاری دید، لذت‌های زندگی رو ازت بگیره
پریدن پلک چشم راست/چپ نشانه چیست؟
پریدن پلک (چه در چشم راست و چه در چشم چپ) در بیشتر موارد نشانه‌ای بی‌خطر و موقتی است و معمولا جای نگرانی ندارد. اما بسته به شرایط، می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که در ادامه به آن می‌پردازیم.
علت اصلی نبض چشم
سه دلیل اصلی برای پریدن پلک وجود دارد:
۱. استرس
۲. خستگی
۳. مصرف بیش از حد کافئین
سایر محرک‌ها عبارتند از:
- سوزش، فشار یا ساییدگی چشم
- محرک‌های محیطی مانند باد، نور شدید یا آلودگی هوا
- سیگار کشیدن یا قرار گرفتن در معرض تنباکو
- داروهایی مانند توپیرامات، کلوزاپین و فلوناریزین
- دوره‌های میگرن
علائم نبض چشم
نبض چشم در بیشتر افراد، کاملاً بی‌خطر و موقتی هستند؛ به این معنا که معمولاً فقط یک یا دو روز ادامه دارند. اما در برخی افراد، ممکن است هفته‌ها، ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد. این پرش‌های پلک معمولا طبیعی هستند و اغلب به صورت یک لرزش خفیف در لبه خارجی پلک پایین ظاهر می‌شوند، اما گاهی اوقات پلک بالا نیز دچار این حالت می‌شود که هر دو مورد نرمال تلقی می‌شوند. با این حال، در برخی شرایط خاص، این پریدن‌ها غیرطبیعی محسوب می‌شوند. یکی از این موارد بلفارواسپاسم است؛ که در آن هر دو پلک به شدت روی هم فشرده می‌شوند و فرد نمی‌تواند حتی با تلاش زیاد، چشم‌هایش را باز کند. وضعیت دیگر اسپاسم نیمه‌صورت یا هیمی‌فیشیال اسپاسم (Hemifacial spasm) است، که در آن نیمی از صورت دچار پرش‌های غیرارادی و گاه کج شدن چهره (grimace) می‌شود. در این موارد خاص، بهتر است حتماً به پزشک مراجعه کنید؛ چرا که ممکن است این علائم با برخی بیماری‌های عصبی در ارتباط باشند.
اما باز هم تأکید می‌کنیم که آن پرش‌های خفیف و گذرای پلک یا همان نبض چشم، معمولاً کاملاً طبیعی هستند و به‌طور خودکار از بین می‌روند.
راهکارهای مقابله با نبض چشم
کاهش استرس
البته گفتن استرست را کم کن ساده است، اما در دنیای پرمشغله‌ی امروز، بسیاری از ما استرس زیادی را با خود حمل می‌کنیم. برای مقابله با آن، سعی کنید کارهایی را انجام دهید که باعث آرامش ذهن و بدن شما می‌شوند مثل:
- تمرین‌های تنفسی و مدیتیشن
- امتحان کردن ورزش‌های ملایم مثل تای‌چی یا چی‌گونگ
- پرداختن به یک سرگرمی خلاقانه (مثل، آشپزی، ساخت صابون خانگی، شرکت در کلاس سفالگری یا نقاشی)
هدف این است که چیزی را پیدا کنید که شما را از تنش‌های روزانه دور کند و به شما احساس آرامش بدهد.
کاهش خستگی
کاهش خستگی مثل کاهش استرس همیشه آسان نیست، اما برای عملکرد بدن ضروری است. خواب کافی، حتی چند دقیقه بیشتر، تأثیر زیادی دارد. ورزش منظم به خواب بهتر کمک می‌کند و کشش ساده‌ی بازوها قبل از خواب (مانند کاری که کودکان انجام می‌دهند) می‌تواند به مغز سیگنال بدهد که زمان خواب فرا رسیده است.
کاهش مصرف کافئین
کاهش مصرف کافئین شاید سخت‌ترین قدم برای کنترل نبض چشم باشد، اما مصرف زیاد قهوه (به ویژه اسپرسو) یا نوشیدنی‌های انرژی‌زا می‌تواند یکی از دلایل اصلی پرش پلک باشد. اگر حذف کامل قهوه برایتان سخت است، به جای آن سراغ چای بروید. کافئین موجود در چای عملکرد متفاوتی در بدن دارد: به‌جای یک جهش ناگهانی انرژی، اثر ملایم‌تری دارد و آرام‌تر جذب می‌شود. در نتیجه، انرژی شما به شکلی پایدارتر و بدون عوارض جانبی مثل نبض چشم، در طول روز حفظ می‌شود.
این سه عامل (استرس، خستگی و مصرف کافئین)، از مهم‌ترین دلایل پرش پلک هستند. کنترل آن‌ها در بیشتر مواقع می‌تواند مشکل را به‌طور کامل برطرف کند.
علت نبض چشم
آرام کردن چشم‌های خشک و تحریک‌شده
یکی دیگر از دلایل پریدن پلک، خشکی یا تحریک چشم‌هاست. اگر چشم‌تان ملتهب یا ناراحت است، مثل وقتی که مژه‌ای داخل چشم رفته یا از لنز تماسی استفاده می‌کنید، بهتر است کمی استراحت دهید و اگر خشکی دارید، چند بار در روز از اشک مصنوعی استفاده کنید. ماساژ ملایم ناحیه پلک هم کمک می‌کند عضلات آرام شوند و پرش کاهش یابد، اما باید بسیار ملایم باشد تا تحریک بیشتری ایجاد نکند. همچنین کمپرس گرم یا ماسک گرم‌کننده چشم برای آرامش پلک مفید است.
کاهش خستگی چشم
اگر ساعت‌های طولانی جلوی کامپیوتر یا صفحه نمایش می‌نشینید، یکی از ساده‌ترین راهکارها برای کاهش فشار چشم، رعایت قانون معروف 20-20-20 است که هر ۲۰ دقیقه، به مدت ۲۰ ثانیه به چیزی در فاصله‌ی حداقل ۲۰ فوتی (حدود ۶ متری) نگاه کنید. همچنین می‌توانید استفاده از عینک‌های مخصوص کامپیوتر یا لنزهای ضد نور آبی را مدنظر داشته باشید تا چشم‌ها کمتر خسته شوند و راحت‌تر با نور صفحه نمایش کنار بیایند.
بیشتر بخوانید: ورزش چشم راهی موثر برای بهبود بینایی و جلوگیری از خستگی چشم
بررسی آلرژی‌های چشمی
اگر سابقه آلرژی دارید یا چشم‌هایتان اغلب می‌خارند و تحریک می‌شوند، احتمالا آلرژی هم در نبض چشم شما نقش دارد برای کنترل علائم موارد زیر را در نظر بگیرید:
- استفاده از قطره چشم ضد آلرژی بدون نسخه
- مصرف آنتی‌هیستامین خوراکی
- مراجعه به چشم‌پزشک برای دریافت قطره‌های تخصصی‌تر
- استفاده از کمپرس سرد روی پلک، که به تسکین التهاب و خارش کمک می‌کند.
بیشتر بخوانید: 5 روش درمان حساسیت چشمی + انواع آلرژی چشمی
در نظر گرفتن مکمل‌های ویتامینی مخصوص چشم
کمبود بعضی ویتامین‌ها مثل منیزیم یا ویتامین‌های گروه B ممکن است در نبض چشم نقش داشته باشد. البته شواهد قطعی در این زمینه وجود ندارد و هنوز بسیاری از این ادعاها در حد احتمال یا اثر روانی (پلاسیبو) هستند. با این حال، مصرف مکمل‌های تقویتی چشم معمولاً بی‌خطر است و اگر تصمیم به استفاده دارید، بهتر است قبل از شروع با پزشک یا اپتومتریست مشورت کنید تا مطمئن شوید چیزی مناسب شرایط بدنی شما انتخاب می‌شود.
مقابله با نبض چشم
درمان نبض چشم
در برخی موارد، پزشک ممکن است دارو یا یک برنامه درمانی شامل تزریق سم بوتولینوم (Botox) را پیشنهاد کند. این ماده به‌صورت زیرجلدی در اطراف چشم تزریق می‌شود و با شل کردن عضلات ناحیه پلک، مانع از اسپاسم و پریدن آن‌ها می‌شود. هر نوبت تزریق معمولا حدود سه ماه اثر دارد.
عوارض جانبی احتمالی این تزریق‌ها عبارت‌اند از:
کبودی خفیف در محل تزریق
افتادگی موقت پلک
دوبینی موقت
در موارد نادر و بسیار شدید، اگر علائم با تزریق بوتاکس به‌خوبی کنترل نشوند، ممکن است پزشک انجام جراحی را توصیه کند. این گزینه تنها زمانی مطرح می‌شود که سایر روش‌های درمانی نتوانند به‌طور مؤثر علائم را کاهش دهند.
جمع بندی
نبض چشم یا پرش پلک، معمولاً یک مشکل موقتی و بی‌خطر است که بیشتر به دلایلی مثل استرس، خستگی و مصرف زیاد کافئین رخ می‌دهد. همچنین خشکی چشم، آلرژی یا خستگی چشم هم می‌توانند نقش داشته باشند. در بیشتر موارد، با اصلاح سبک زندگی و مراقبت‌های ساده مثل استراحت بیشتر، کاهش کافئین و استفاده از اشک مصنوعی یا کمپرس گرم می‌توان آن را کنترل کرد. اما اگر پرش پلک شدید، مداوم یا همراه با علائم غیرعادی بود، حتماً با پزشک مشورت کنید تا از وجود مشکلات جدی‌تر جلوگیری شود.
